Пасля рэвалюцыі савецкія ўлады праводзілі ў адносінах да каталіцкай царквы больш жорсткую палітыку, чым да праваслаўнай, бо лічылі яе вельмі небяспечнай. Рэпрэсіі абвастрыліся ў сувязі з канфіскацыяй царкоўнай. маёмасці для барацьбы з голадам у Паволжы. У сакавіку 1923 г. у Маскве адбыўся судовы працэс над архібіскупам Янам Цэпляком, які тады ўзначальваў каталіцкую царкву ў СССР, і 14 іншымі каталіцкімі свяшчэннаслужыцелямі. Цэпляк і настаяцель касцёла св. Кацярыны К.Буткевіч былі прыгавораны да вышэйшай меры пакарання, астатнія - да розных тэрмінаў зняволення. Пад ціскам міжнароднай грамадскасці Цэпляку смяротны прыгавор быў заменены на 10 гадоў турмы, а Буткевіча растралялі.

Рэпрэсіі супраць каталіцкай царквы ў СССР абвастраліся пасля таго, як у 1930 г. быў надрукаваны ліст папы Пія XI з заклікам маліцца за ахвяр антырэлігійнай палітыкі бальшавікоў і за захаванне веры. 19 сакавіка 1930 г. ва ўсіх каталіцкіх храмах Еўропы адбыліся набажэнствы за прыгнечаных хрысціян у СССР. Гэтая акцыя была ўспрынята як паклёп на Савецкую ўладу і "крыжовы паход" імперыялістычных сіл супраць Савецкага Саюза.

Яшчэ ў 1936 г. у СССР існавала 11 касцёлаў. Пасля таго, як у 1937 г. папа выдаў энцікліку "Divini redemptoris" ("Боскі выратавальнік"), дзе асудзіў "бязбожны камунізм" іх засталося толькі 4: у Ленінградзе, Маскве, Адэсе і Тбілісі.

На Беларусі ў 30-я гг. адбыўся шэраг працэсаў над католікамі па абвінавачванню ў дыверсіях і шпіянажы на карысць Польшчы. У выніку ў БССР перад вайной не засталося ніводнага адчыненага касцёла. Рэлігійнае жыццё католікаў працягвалася ва ўмовах глыбокага падполля.

Іншыя ўмовы для дзейнасці каталіцкай царквы існавалі на тэрыторыі Заходняй Беларусі, якая ў 1921 - 1939 гг. знаходзілася ў складзе Польшчы. Тут яна была пануючай і падтрымлівалася дзяржавай. Ёй вярталася тая маёмасць, якая у часы Расійскай імперыі была перададзена праваслаўнай царкве. Адбываўся рост колькасці веруючых і касцёлаў. У 1939 г. на тэрыторыі Заходняй Беларусі існавала 416 касцёлаў. Уладамі праводзілася палітыка, накіраваная на выцясненне беларускай мовы з набажэнстваў і навучальных устаноў і замену яе польскай.

Калі пасля вайны ў СССР адбылося нядоўгае паляпшэнне стаўлення ўлад да праваслаўнай царквы, дык супраць католікаў пачалася новая хваля рэпрэсій. Да сярэдзіны 1946 г. усе каталіцкія храмы ва ўсходніх раёнах БССР, адчыненыя пры немцах, былі зноў зачынены. Скарацілася колькасць касцёлаў і ў заходніх абласцях. Калі ў 1945 г. іх тут дзейнічала 387, дык у 1951 - 154. Абвастрыліся рэпрэсіі супраць ксяндзоў, іх колькасць за 1946 --1950 гг. скарацілася больш чым напалову. У 1947 г. ім было забаронена праводзіць любыя заняткі з дзецьмі. Ксяндзоў не рэгістравалі і не давалі магчымасці працаваць на Беларусі. Частка з іх была вымушана выехаць у Польшчу. На 1 студзеня 1986 г. у БССР налічвалася 86 зарэгістраваных каталіцкіх прыходаў. Многія суполкі дзейнічалі без ксяндзоў у нелегальных умовах.

Адраджэнне каталіцтва на Беларусі пачалося ў канцы 80-х гг. З 1987 г. адбываецца няўхільны рост колькасці прыходаў і вернікаў. Вялікі ўплыў на гэты працэс аказала сустрэча Генеральнага сакратара ЦК КПСС Прэзідэнта СССР М.С.Гарбачова з папам Янам Паўлам П, якая адбылася 1 снежня 1989г.

Зараз каталіцтва разам з праваслаўем разглядаецца ўладамі Беларусі як традыцыйная рэлігія, якая мае доўгую гісторыю на нашых землях.

3. Асаблівасці веравучэння і культу каталіцтва

Аснова каталіцкага веравучэння і культу склалася да падзелу царквы ў 1054 г. і з'яўляецца агульнай з праваслаўем. Як і праваслаўныя, каталікі прызнаюць дзве крыніцы веравучэння: Свяшчэннае Пісанне (Біблію) і Свяшчэннае Паданне.

У якасці афіцыйнага варыянта тэкста Свяшчэннага Пісання ў каталіцкай царкве прызнана так званая Вульгата ( ад лац. vulgata - народная, агульнадаступная) - пераклад Бібліі на гутарковую лацінскую мову, зроблены ў 384 - 405 гг. святым Еранімам. Яна складаецца з 72 кніг, якія ўсе прызнаюцца кананічнымі. З яе былі зроблены пераклады на нацыянальныя мовы. Каталіцкая царква заклікае сваіх прыхільнікаў чытаць Біблію і суадносіць яе палажэнні са сваім жыццём, але тлумачэнне Бібліі павінна абапірацца на агульнацаркоўнае.

У адрозненне ад праваслаўнай царквы, каталіцкая лічыць неабходным развіваць Свяшчэннае Паданне, каб, захоўваючы яго аснову, даваць адказы на пытанні часу. У Свяшчэннае Паданне каталіцтва ўваходзяць творы Святых Айцоў, Настаўнікаў царквы, рашэнні 21 Сусветнага сабора (апошні - II Ватыканскі), а таксама папскія энцыклікі (ад познелац. encyclicus - акружны, агульны) - пасланні да ўсіх католікаў, прысвечаныя пытанням веры, маралі, сацыяльным пытанням і г.д.

У веравучэнні каталіцтва ёсць пяць спецыфічных палажэнняў:

1.Аб сыходжанні Духа Святога не толькі ад Бога-Айца але і ад Бога-Сына. Па-лацінску гэты дагмат гучыць як філіоквэ (filioque - і ад сына). Ён быў прыняты ў 586 г. на саборы ў Таледа (Іспанія) у мэтах барацьбы з арыянствам і ўведзены ў Сімвал Веры. У ім падкрэсліваецца роўнасць Бога-Сына з Богам-Айцом. Усходняя частка царквы не прыняла філіоквэ, настойваючы на тым, што нельга нічога дадаваць да Сімвала Веры. Спрэчка наконт філіоквэ лічыцца адной з прычын расколу царквы на праваслаўную і каталіцкую.

2. Аб запасе добрых спраў. Гэтае палажэнне было абвешчана папам Кліментам і ў 1349 г. пацверджана ў 1562 г. Трыдзенскім (1545 - 1563), а ў 1870 г. І Ватыканскім саборам. Згодна з ім, Ісус Хрыстос, Божая Маці, святыя і веруючыя праз сваю дзейнасць стварылі запас неабходных для выратавання людзей добрых спраў, якім распараджаецца царква і размяркоўвае яго сярод тых, хто ў гэтым мае патрэбу. На падставе гэтага палажэння ў каталіцкай царкве ў сярэднія вякі атрымала распаўсюджанне практыка індульгенцый (ад лац. indulgentia - міласць) - папскіх грамат аб адпушчэнні чалавеку грахоў пры дапамозе запасу добрых спраў. Індульгенцыі маглі раздавацца дарма альбо за якія-небудзь подзвігі веры: падарожжы да святых месцаў (пераважна ў Рым), карысныя грамадскія пачынанні, заслугі перад царквой. Таксама можна было даць грошы на будаўніцтва храмаў альбо для раздачы бедным. Згодна з канонамі, каб атрымаць індульгенцыю, трэба было папярэдне пакаяцца, а даванне грошаў разглядалася як знак абмежавання ў тых матэрыяльных дабротах, якія за іх можна было б набыць. Паступова ўсё гэта вырадзілася і ў значнай ступені ператварылася ў звычайную камерцыю. Чалавек, зрабіўшы грэх, мог, маючы грошы, пайсці, купіць індульгенцыю і лічыць сябе чыстым перад Богам. Былі нават распрацаваны табліцы, у якіх кожны грэх меў свой грашовы эквівалент. Можна было легка купіць адпушчэнне любых грахоў, за выключэннем смяротных. Злоўжыванні пры гандлі індульгенцый прывялі да ўзнікнення Рэфармацыі і аддзяленне ад каталіцкай царквы пратэстанцтва. Рашэннем Трыдзенскага сабора гандль індульгенцыямі быў забаронены.

3.Дагмат аб чысцілішчы - месцы, прамежным паміж пеклам і раем. Ён быў прыняты Фларэнтыйскім саборам у 1439 г. і пацверджаны Трыдзенскім саборам у 1562 г. Згодна каталіцкаму веравучэнню, у чысцілішча трапляюць пасля смерці душы тых людзей, якія не атрымалі даравання за сваі грахі ў зямным жыцці, але не абцяжараны смяротнымі грахамі. Там яны гараць у ачышчальным агні і толькі потым трапляюць у рай. Агонь тут мае сімвалічны сэнс, пад ім разумеюцца пакуты сумлення і пакаянне. Тэрмін знаходжання душы ў чысцілішчы можа быць скарочаны праз добрыя справы, якія робяць у памяць аб памёрлым ягоныя родзічы (малітвы, дапамога бедным, ахвяраванні на царкву і г.д.) Раней дзеля гэтай мэты можна было набыць індульгенцыю.

4. Дагмат аб бязгрэшным зачацці Дзевы Марыі. Быў абвешчаны ў 1854г. папам Піем I. Згодна з ім, Марыя, хаця яна і нарадзілася ад сваіх бацькоў Якіма і Ганны натуральным чынам, але па міласці Божай, праяўленай дзеля заслуг Ісуса - выратавальніка роду чалавечага, яна была зачата без першароднага граху. Як працяг развіцця вучэння аб Дзеве Марыі ў 1950 г. папа Пій ХП зацвердзіў дагмат аб цялесным узнясенні Божай Маці, эгодна з якім.Багародзіца, пасля канца яе зямнога шляху была ўзята на неба з ''душой і целам для Славы Нябеснай".

5.Дагмат аб бязгрэшнасці (беспамылковасці) Папы_ Рымскага ў справах веры і маралі. Ён быў прыняты на І Ватыканскім саборы ў 1870 г. Згодна з ім папа, калі ён афіцыйна выказваецца па пытаннях веры і маралі, з дапамогай Бога валодае бязгрэшнасцю, і яго выказванні праўдзівыя. Пры гэтым трэба, каб выступление папы не было зроблена пад прымусам і адрасавалася ўсёй царкве. Ва ўсіх іншых выпадках выказванні і дзеянні папы не абавязкова з'яўляюцца беспамылковымі.

У каталіцкім кульце 7 таінстваў. Як і праваслаўныя, католікі хрысцяць немаўлят. Мірапамазанне, у адрозненні ад праваслаўя, адбываецца пасля 7 гадоў, калі дзіця ўжо разумее маральны сэнс сваіх ўчынкаў, робіцца біскупам і называецца канфірмаіцыяй (ад лац. confirmatio - умацаванне). Прычашчацца ў каталіцтве можна толькі пасля споведзі, гэтым яно адрозніваецца ад праваслаўя, дзе прычышчаюць немаўлят. Веруючыя ў каталіцтве звычайна прычашчаюцца толькі хлебам, але дазволена прычашчаць іх хлебам і віном. У праваслаўі лічыцца, што сужэнства выконвае свяшчэннік, у каталіцтве - самі ўступаючыя ў шлюб, разводы не прызнаюцца.

Набажэнствы ў каталіцкай царкве робяцца з ўлікам культурных традыцый таго ці іншага народа. Адбываюцца на нацыянальнай мове. Суправаджаюцца спевамі і звычайна ігрой на аргане. Дазволена выкарыстоўваць нацыянальныя музычныя інструменты, у Афрыцы, нават, барабаны, і нацыянальныя мелодыі.

У час набажэнства католікі сядзяць, падымаюцца і становяцца на калені ў асабліва ўрачыстыя моманты. Апроч ікон у каталіцкіх храмах ёсць скульптуры. Іканастаса няма, і таму міране ў час службы могуць бачыць, як свяшчэннік на алтары выконвае таінства прычашчэння. Асноўны тып пабудовы каталіцкага храма - базіліка, але дазволена выкарыстоўваць іншыя тыпы і стылі пабудовы. Хрысцяцца. католікі пяццю пальцамі, злева направа.

Асноўныя святы ў каталіцтве тыя ж, што і ў праваслаўі, але святкуюцца яны па новаму грыгарыянскаму календару.

4. Структура каталіцкай царквы

Каталіцкая царква ўяўляе сабой адзіную цэнтралізаваную арганізацыю. Яе кіраўніком з'яўляецца Папа Рымскі. Афіцыйна ягоны тытул гучьць так: Біскуп Рыма, Намеснік Ісуса Хрыста, Пераемнік Князя Апосталаў, Вярхоўны Патрыярх Усяленскай Царквы, Патрыярх Захаду, Прымас Італіі, Архібіскуп і Мітрапаліт Рымскай правінцыі, Манарх дзяржавы-горада Ватыкана, Раб Рабоў Божых. Выбіраецца папа кардыналамі (ад лац. cardinalis - галоўны, асноўны) на спецыяльным сходзе - канклаве (ад лац. cum clave - пад ключом) пажыццёва. Зараз гэта адбываецца наступнум чынам. Калі памірае стары папа, кардыналы, якія маюць права прымаць удзел у канклаве (тыя, узрост якіх не перавышае 80 год), з'язджаюцца ў Рым, заходзяць у памяшканне Сіксцінскай капэлы Апостальскага палаца ў Ватыкане, і за імі зачыняюцца дзверы. Раней, каб пазбегнуць знешняга ўплыву на выбары папы, уваход замуроўваўся. Кардыналы знаходзяцца ў Сіксцінскай капэле, пакуль не выберуць папу. Ежу ім падаюць праз спецыяльнае акенца. Выбары адбываюцца шляхам тайнага галасавання пры дапамозе бюлетэняў. Кандыдат у папы павінен набраць 2/3 галасоў плюс яшчэ адзін голас. Калі патрэбная колькасць галасоў не набрана, бюлетэні спальваюцца ў печцы разам з воглай саломай. Тады з коміна ідзе чорны дым, які з'яўляецца знакам, што папа яшчэ не абраны. Калі кандыдат набраў патрэбную колькасць галасоў, спальваюцца толькі бюлетэні. 3 коміна ідзе белы дым, які паказвае, што адбыліся выбары папы. Тады адчыняюцца дзверы, і новы папа разам з кардыналамі выходзіць з Сіксцінскай калэлы.

Усяго ў гісторыі было 262 папы. 3 1978 г. Рымскім папам з'яўляецца Ян Павел II, былы Архібіскуп Кракаўскі кардынал Кароль Вайтыла (нар. 1920).

Страницы: 1, 2, 3