3
?АЗА?СТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫ? БІЛІМ МИНСИТРЛІГІ
«ЖІБЕК ЖОЛЫ» МЕКТЕП-ЛИЦЕІ
Информатика
Физика, математика, информатика кафедрасы
Та?ырыбы::
«П?НДІ О?ЫТУДА ЖА?А ПЕДАГОГИКАЛЫ?, А?ПАРАТТЫ?-КОММУНИКАТИВТІК ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ? М?МКІНДІКТЕРІН ?ОЛДАНУ ФОРМАЛАРЫ »
Дайында?ан: информатика пініні? м??алімі
ЖА?АЕВ. М.
Шу ?аласы - 2007
ЖОСПАР:
1. Саба?, о?ытуды ?йымдастыруды? т?рі ретінде 3
2. Саба?ты ??рылымы мен типіне жа?аша к??арас. 3
3. Интерактивтік о?ыту 4
4. Интерактивтік о?ыту технологиясы 5
5. Интерактивтік о?ыту концепциясы мен технологиясы 8
6. ?орытынды 10
7. ?дебиеттер 11
Саба? - о?ытуды ?йымдастыруды? бір формасы.
О?ыту формасы адамзат ?о?амыны? дамуымен бірге ?алыптасты. О?ыту процесіні? е? ертеде ?алыптас?ан т?рі жеке о?ыту болды. Келесі кезе? жеке-топты? о?ыту ?діс болды. ХVІІ ?асырды? басына ?арай б?л о?ыту формалары ?о?ам ?ажеттілігін ?тей алмай ?алды. Осы кезе?нен бастап ал?аш?ы топты? о?ыту ?діс ?олданылып, ол ?азіргі кездегі сыныпты?-саба? ж?йесіні? негізі болды. Сыныпты?-саба?ты? ж?йені? авторы ретінде Я. А. Каменскийді атайды.
О?ытуды ?йымдастыруды? б?л т?ріні? сипаттамалары мынандай:
- о?уды? негізгі бірлігі саба?;
- о?ушылар жастары бойынша сыныптар?а б?лінеді;
- мектептегі о?ыту кезе?і;
- саба??а ?атысу б?ріне міндетті;
- саба? кестесі, ?зіліс, каникул кезе?дері жыл бойын ?амтиды;
- сыныпта?ы барлы? о?ушыларды? ж?мыстары бір та?ырып ж?не б?ріне орта? бір жоспар бойынша ж?зеге асырылады;
- о?ыту барысын м??алім бас?арады.
Саба?ты? ??рылымы мен типтерге б?луді? ?азіргі заман?ы ?лгісі.
Саба? - м?алімні? шы?армашылы?ы. Тіпті біры??ай технлологияны ?олданатын, бір та?ырып?а арнал?ан саба? ?р ?стазда т?рліще болып шы?ады. Кез-келген саба?ты? аны? ма?саты болу керек. Сонды?тан ?азіргі заман?ы дидактикада саба? типтерін былай класификациялайды.
- жа?а саба? ?ту;
- да?ды мен біліктілігін ?алыптастыру ж?не дамыту;
- білімін, біліктілігін, да?дысын бекіту мен пайдалану;
- о?ыту ж?не білімді ж?йелеу;
- білімін, біліктілігін, да?дысын ба?ылау ж?не коррекциялау;
- кіріктірілген саба?.
М??алім алдымен саба?та не істейтінін жоспарлайды, содан со? калай ж?не ?андай ?діспен ж?зеге асыратынын аны?тайды. Саба?ты? ??рылымы ма?сат пен мазм?н ар?ылы аны?талады, кездейсо? та?далуы м?мкін емес.
Интерактивтік о?ыту.
Педагогикада о?ытуды? бірнеше моделін атап к?рсетуге болады:
1) пассивті - о?ушы о?ытуды? «бъектісі» ролін ат?арады (ты?дау ж?не к?ру)
2) активті /белсенді/ о?ушы о?ытуды? «субектісі» болып шы?ады (?зіндік ж?мыс, шы?армашылы? ж?мыс, лабораториялы?-практикалы? ж?мыс)
3) интерактивті - inter (?зара), akt(?рекеттесу). О?ыту процесі барлы? о?ушыларды? т?ра?ты белсенді ?зара ?арым-?атынасы ар?ылы ж?зеге асырылады. О?ушы мен м??алім о?ытуды? те? ???ылы субъектісі болып табылады.
Интерактивті о?ыту моделін пайдалану - ?мірлік ситуацияларды моделдуді, ролдік ойындарды ?олдануды, м?селені бірлесіп шешуді ?арастырады. О?у процесіні? ?андайда бір ?атысушысын немесе идеяны /я?ни, жа?сы о?итындар?а ?ана назар аудару сия?ты/ ерекшелеуді шектейді. Б?л моделге адамгершілікпен, демократиялы? жолмен келуді ?йретеді.
Интерактивтік о?ыту технологиясы - б?л коллективтік, ?зін-?зі толы?тыратын, барлы? ?атысушыларды? ?зара ?рекетіне негізделген, о?у процесіне о?ушыны? ?атыспай ?алуы м?мкін болмайтын о?ыту процесін ?йымдастыру.
Интерактивтік о?ыту технологиясы.
1) Ж?птасып ж?мыс істеу.
2) Ротациялы? (ауыспалы) ?штік.
3) Карусель - Айналма?.
4) Ша?ын топтармен ж?мыс.
5) Аквариум.
6) Ая?талма?ан с?йлем.
7) Миландыру /Мозговой штурм/.
8) Броунды? ?оз?алыс.
9) Есепту а?ашы. /Дерево решений/
10) ?з атынан сот. /Суд от своего имени/
11) Азаматты? ты?дау.
12) Ролдік /іскерлік/ ойын.
13) Сы?ымдау методы. /Метод пресс/
14) ?з позиция?ды ?стан.
15) Дискуссия.
16) Дебаттар.
Интерактивті о?ыту технологиясыны? аса к?п м?лшері белгілі.
?р ?стаз ?з бетінше сыныппен ж?мысты? жа?а формаларын ойлап таба алады. О?ушылар бір-біріне с?ра? ?ойып ж?не о?ан жауап беруді ?йрететін, ж?птасып ж?мыс істеу ?дісін саба?тарда жиі ?олданылады.
Мысалы; о?ушылар?а «Карусель» деп аталатын мынадай ж?мыс т?рі ?атты ?найды; Екі са?ина жаслады. Ішкі ж?не сырт?ы са?иналар. Ішкі са?ина - б?л ?оз?алмай отыр?ан о?ушылар. Сырт?ы са?ина - б?лар ?рбір 30 секунд сайын ауысып т?рады. Осылайша, олар бірнеше минутта бірнеше та?ырыпты айтып шы?ады ж?не ?р?айсысы ?зіні? д?рысты?ына ??гімелесушіні? к?зін жеткізуге тырысады.
Аквариум технологиясыны? м?нісі сонда, бірнеше о?ушы ше?бер ішінде ситуацияны жасырады /разыгрывают/, ал ?ал?андары оларды ба?ылап т?рып ?рекеттеріне талдау жасайды.
Броунды? ?оз?алыста о?ушылар б?кіл сынып ішінде ?оз?ала ж?ріп берілген та?ырыбы бойынша а?парат жинайды.
Есептеу а?ашы - сынып сандары бірдей 3 немесе 4 топ?а б?лінеді. ?р топ ?з с?ра?тарын талдап, а?ашты? ?здеріне тиісті тарма?ына (ватман пара?) жауап жазады, содан со? топтар орындарын ауыстырып, к?ршісіні? а?ашына ?з идеяларын жазады.
«?з позиция?ды ?стан» - деп аталатын интерацияны? да пайдасы бар. ?андай да бір ?й?арым, к?з?арас о?ылады, содан кейін о?ушылар «И?» немесе «Жо?» деген айма??а б?лінген та?та?а (плакат?а) барады. М?мкіндігінше олар ?з позицияларын т?сіндіргені д?рыс.
М??алім мен о?ушыны? интерактивтік шы?армашылы?ы шектелмейді. Оны ?ойыл?ан ма?сат?а д?рыс ба?ыттай білуді? ма?ызы зор. Б?гінгі шы?ып жат?ан методикалы? инновациялар о?ытуды? интерактивтік методымен байланыстырыл?ан.
Интерактивтік о?ыту - б?л, е? алдымен о?ушы мен м??алімні? ?арым-?атынасы тікелей ж?зеге асатын с??баттасып о?ыту болып табылады.
«Интерактивті?» негізгі сипаттамалары ?андай? Инетрактивтік о?ыту - б?л танымды? ?рекетті? арнаулы ?йымдастыру формасы. Ол толы? ай?ындал?ан ж?не ма?сатын алдын-ала болжау?а болатын о?ыту т?рі. Осындай ма?саттарды? бірі о?ушы ?зіні? жетістіктерін, интелектуалды? белсенділігін сезетіндей, о?у барысыны? ?німділігін арттыратын о?ытуды? жина?ы (компортный) шарттарын жасау. Интерактивтік о?ытуды? м?нісі сыныпта?ы барлы? о?ушы таным процесімен ?амтылады, олар ?здеріні? білетін ж?не ойлайтын н?рселері ар?ылы т?сінуге ж?не ?арсы ?сер етуге (рефлектироват) м?мкіндік алады. Таным процесінде, о?у материалын игеруде, о?ушыларды? біріккен ?рекеттері мынаны білдіреді; ?р о?ушы ?зіне т?н ерекше е?бегін сі?іреді, білім, идея, ?рекет ету т?сілдерін алмасу ?здіксіз ж?реді. Сонымен ?атар, б?л процес ?з-ара ?олдау ж?не ?айырмыдылы? атмосферасында ж?реді. Я?ни, жа?а білім алып ?ана ?оймайды, танымды? процесті? ?зін дамытады, оны ?лде?айда жо?ары топтасу мен е?бектесу д?режесіне к?тереді.
Саба?та?ы инетрактивтік ?рекет ?з-ара т?сіністікке, ?з-ара ?рекетке, ?атысушыны? ?р?айсысына ?ажет есепті бірлесіп шешуге алып келетін - ?йымдастыру ж?не с??баттасып ?арым-?атынас жасауды дамытуды ?ысанды.
Интерактив бір к?з?арасты? немесе бір ?ана с?йлеуішіні? басым болуы жа?дайын болдырмайды. С??баттасып о?ыту барасында о?уышлар сыни ойлауды, тиісті а?парат пен белгілі жа?дайды талдау негізінде к?рделі м?селелерді шешуді, балама к?з?арастарды салыстыруды, а?ылды шешімдер ?абылдауды, дискуссия?а ?атысуды, бас?а адамдармен тиімді ?арым-?атынас жасауды ?йренеді. Ол ?шін саба?та жекелей, ж?пты? ж?не топты? ж?мыс ?йымдастырылады, зерттеу ж?мыстары, родік ойындар ?олданылады, ??жаттармен ж?не т?рлі а?парат к?здерімен ж?мыс жасайды, шы?армашылы? ж?мыстар пайдаланылады.
Интерактивтік о?ыту формаларына нені жат?ызу?а болады? Б?гінгі к?ні ?діскерлер мен шы?армашыл-?стаздар топты? ж?мысты? к?птеген т?рін жасап шы?арды. Оларды? ішіндегі ке? тарал?андары - «?лкен ше?бер», «аквариум», «мыймен шабул» (мозговой штрум), «дебаттар». Алдын?ы саба?тарда?ы білімдері немесе ?мірде ал?ан т?жрибелері негізінде азда?ан хабары бар ?андайда бір м?селе толы?ымен тал?ыланатын болса ?ана, интерактитік о?ыту формасыны? тиімділігі жо?ары болады. Одан бас?а, ?арасытрылатын та?ырып жыбы? немесе тар ма?аналы болмау керек. Мысалы, ?рлы? ?шін жауапкершілік ?андай болу керек немесе салы? м?лшері ?анша болу керек деген сия?ты с?ра?тарды топ алдында тал?ылауды? ма?анасы жо?. Тал?ыланатын м?селені? де?гейі тар экономикалы? (???ы?ты?, саяси, тарихи, т.б.) с?ра?тардан м?селені ке?інен ?ою?а к?шуге м?мкіндік жасайтындай болу керек.
О?ыту концепциясы мен технологии
О?ыту барысында кем дегенде мазм?нды? (нені о?ыту), процесуалды? (?алай о?ыту), мотивациялы? (о?ушылар ?рекетін ?алай белсенді етуге болады) ж?нге ?йымдастыру (о?ушы мен м??алім ?рекетінні? ??рылымын ?алай жасау керек) жа?ын б?ліп ?арау?а болады. Осы жа?тарды? ?р?айсысына бір?атар концепция с?йкес келеді.
Мазм?нды? жа?ына - мазм?нды ?арам-?атынас, о?у материалын к?рделендіру, о?у п?ндерін кіріктіру /интеграция/, дидактикалы? бірліктерді ірілендіру ж?не т.б.
Процесуалды? жа?ына - программалау концепциясы, проблемалы?, интерактивтік о?ыту т.б.
Мотивациялы? - о?уы барысын мотивациялы? ?амтамасыз ету концепциясы, танымды? ?ызы?ушылы? ?алыптастыру, т.б.
?йымдастыру - гуманитарлы? педагогика идеялары, педагогикалы? е?бектестік концепциясы, о?у п?ніне «шому» (М. П. Щетини), орталы?тандырыл?ан (концентрированные) о?ыту д.р.
Осы концепцияларды? б?рі ?з кезегінде технологиямен ?амтамасыз етіледі. Мысалы, прблемалы? о?ыту концепциясы: проблемалы-с??батасып о?ыту, проблемалы-тапсырмаларлы?, проблемалы-алгоритмдік, проблемалы-контекстік, проблемалы-модулдік, проблемалы?-компьютерлік о?ыту.
Интерактитік о?ыту технологиясы мен концепциясы интеракция (а?лш. Interaction - ?зара ?сер, бір-біріне ?сер ету) ??былысына негізделген. О?ыту барысынде жеке т?л?алар арсында танымды? ?арым-?атынас орнап, оны? субъектілеріні? б?рі ?зара ?атынас?а т?седі. ?р о?ушыны? жеке ж?мысы мен оны? жеке т?л?асын дамыту адамдарды? бір-бірімен с?йлесу ж?не ?з ара ?рекеттесу барысында ж?зеге асады.
Осы концепцияны жа?таушыларды? ойынша, осындай ситуацияны? жиі ?олданылатыны ж?не ы??айлы т?рі о?у ойындары болып табылады. М. В. Кларин, Ю. С. Тюнников ж?не бас?алар ойындарды? білім беру м?мкіндіктерін зерттеген: ойындар педагок?а о?ытуды? (білім, білік, да?ды) ?оданылуын, жатты?у мен ??делуін, ?ркімні? м?мкіндігін ескеруді, білім де?гейі ?рт?рлі о?ушыларды ойын?а те? д?режеде ?атыстыру н?тижелерін к?рсететін м?мкіндік береді, Сонымен ?атар ойындарда барынша эмоциялы?-т?л?алы? ?сер ету, коомуникативті білктілік пен да?ды ?алыптастыру, ?арым-?атынас ??ндылы?ы сия?ты м?мкіндіктер бар. Сонды?тан о?у ойындарын ?олдану мектеп о?уышларыны? жеке ж?не т?л?алы? сапаларын т?рбиелеуге ?олайлы.
Интерактивтік о?у технолгиясы (ИОТ) - деп н?тижесінде о?у ?рекеті барысында оларды? ?зара мотивациялы?, инетеллектуалды?, эмоцияналды? ж?не бас?ада жа?тарынан жетістіктерге жетуді сезіну ситуациясын тудыра алатын, о?ушылар?а педагогикалы? ?серлі танымды? ?арым-?атынас ??ру?а кепілдік беретін, м??алім мен о?ушыны? іс ?рекетін о?у ойындары т?рінде ?йымдастыру т?сілдерін айтамыз.
ИОТ-сын ?олданатын о?ыту процесіні? ??рылымында мына кезе?дерді б?ліп к?рсетуге болады:
1. Ба?ыттау. Ойын?а ?атысушылар мен эксперттерді дайындау кезе?і. М??алім ж?мыс т?ртібін ?сынады, о?ушылармен бірге саба?ты? басты ма?саты мен тапсырмаларын жасайды, о?у проблемасын ??растырады.
2. Ойын-саба?ты ?ткізуге дайынды?. Б?л ситуация, н?с?аулар, ?ойылымдар мен бас?а да материалдарды о?ыту кезе?і. М??алім сценарий жасайды, ойын тапсырмаларына, ережесіне, ролдерге, ойын б?лімдеріне, ?пай санау т?ртібіне (ойын таблосы ??рылады) то?талады. О?ушылар ?осмша а?парат жинайды, м??аліммен а?ылдасады, ойын барысын ж?не мазм?нын туралы о?ара тал?ыдлайды.
3. Ойынды ?ткізу. Б?л кезе?де ойын процесіні? ?зі ж?зеге асады. Ойын бастал?аннан кейін ешкімні? о?ан араласыу?а ж?не ба?ытын ?згертуге ?а?ысы жо?. Тек ж?ргізуші ?ана ?атысушыны? ?рекетін ба?ыттап отырады, егер ол бастап?ы ма?саттан ауыт?ып бара жатса. М??алім ойынды баста?аннан кейін, аса ?ажет болмаса о?ан ?атынаспауы керек. Б?л жерде м??алімні? міндеті; ойын ?рекеттерін, н?тижелерін, ?пай санауды ба?ылау ж?не т?сініспеушілік бол?ан жа?дайда т?сіндіру, о?ушыларды? с?ра?ына жауап бері немесе ?тініші бойынша оны? ж?мысына к?мектесу.
4. Ойынды тал?ылау. Ойын н?тижесін талдау, тал?ылау ж?не ба?алау кезе?і. М??алім тал?ылау ж?ргізеді, оны? барысында эксперттер с?йлейді, ?атысушылар ?з пікірлерін айтады, ?з поязицияларын ж?не шешімдерін ?ор?айды, ?орытынды жасайды, та??алыстарын айтады, ойын барысында туында?ан ?иынды?тары, идеясы туралы ??гімелейді.
ИОТ-сын пайдалану ?р о?ушыны? іс-?рекетін саба?тастыру?а (?зара ?серлесуді? б?тіндей ж?йесі пайда болады: м??алім - о?ушы, м??алім - сынып, о?ушылар - сынып, о?ушылар-о?улыар, топ - топ, топ- о?ушы), оны? о?у ?рекетін ж?не т?л?алар арасында?ы танымды? ?атынастарын байланыстыру?а м?мкіндік береді.(3; 156)
?ОРЫТЫНДЫ
Б?кіл о?ыту барысында оны? ?рт?рлі жа?тарын ?амтамасыз ететіндей бір мезетте бірнеше технология ?олдану керектігіне м??алім назар аударуы ?ажет. На?ты ?мірде б?л жа?дай ?р?ашан іске аса бермейді. Неге десе?із, м??алім бір технолгияны немесе оны? бір к?рнекті элементін ?ана парктикада ?олдану?а бейім т?рады. Б?л жа?дайда ИОТ-? б?тіндік принципі б?зылады: б?л процесс ?рт?рлі технолгиямен жан-жа?ты ?амтылуды талап етеді, б?тін бол?анда ?ана технолгия педагогикалы? т?р?ыда ?серлі болады(1; 46)
ПАЙДАЛАНЫЛ?АН ?ДЕБИЕТТЕР:
1.Коростылева Л.А. «Психологические барьеры и готовность к нововведениям» СПб., 1996, 66 стр.
2.Мясоед Т.А. «Интерактивные технологии обучения. Спец. семинар для учителей» М., 2004
3.Пидкасистый П.И., Хайдаров Ж.С. «Технологии игры в обучении и развитии» М., 1996, 268 стр.
4.Суворова Н. «Интерактивное обучение: Новые подходы» М., 2005.
5. Сайт www.albest.ru, www.tor.kz
